19/03/2012
ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ
Η πορεία προς το μνημόνιο
Η πορεία του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ την περίοδο 1999-2010
Η περίοδος μετά το 1974 υπήρξε περίοδος μεγάλου δανεισμού για την Ελλάδα με συνέπεια τη γρήγορη διόγκωση του χρέους. Μεταξύ του 1980 και 1993 το χρέος εκτινάχτηκε από 28,6% σε 111,6% του ΑΕΠ. Το έλλειμμα
την ίδια περίοδο ήταν επίσης υψηλό. Μετά το 1993 η οικονομία μπήκε σε
έναν πιο ομαλό δρόμο με στόχο να ικανοποιήσει τα κριτήρια σύγκλισης της
συνθήκης του Μάαστριχτ. Χάρη στην επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης και αποκρατικοποιήσεων το χρέος άρχισε να μειώνεται ελαφρά ως ποσοστό του ΑΕΠ και το έλλειμμα έπεσε μέχρι το 1999 κάτω από 3%, πετυχαίνοντας τελικά η Ελλάδα να γίνει μέλος της
ΟΝΕ.
Αργότερα αποκαλύφθηκε πως οι σχετικά υψηλές επιδόσεις που
παρουσιάζονταν αυτή την περίοδο οφείλονταν σε αποκρύψεις ελλειμμάτων και
δανείων, πρακτική που ονομάστηκε
δημιουργική λογιστική, στην υλοποίηση της οποίας βοήθησε και η τράπεζα επενδύσεων
Goldman Sachs.
Το φθινόπωρο του 2004 ο τότε υπουργός οικονομικών
Γιώργος Αλογοσκούφης προχώρησε σε οικονομική απογραφή κατόπιν πίεσης από την
Eurostat.
Η απογραφή αποκάλυψε αποκρύψεις δαπανών της προηγούμενης κυβέρνησης με
αποτέλεσμα να αναθεωρηθούν τα ελλείμματα των προηγούμενων ετών προς τα
πάνω. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε μείωση της αξιοπιστίας της χώρας και
σε τριετή επιτήρηση από την
Ε.Ε..
Την ίδια χρονιά η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση παλαιότερων
ελλειμμάτων της Ελλάδας, από τα οποία προέκυπτε ότι η Ελλάδα δεν
ικανοποιούσε ποτέ τα κριτήρια σύγκλισης του Μάαστριχτ αφού ακόμα και την
κρίσιμη χρονιά του 1999 εξακολουθούσε να έχει έλλειμμα πάνω από 3%
Την τριετία 2004-2007 το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώνεται ενώ
σημειώνονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης με το εθνικό εισόδημα να αυξάνεται
κατά 12-15 δισ. τον χρόνο. Από το 2008 όμως η ελληνική οικονομία
εκτροχιάζεται και το έλλειμμα άλλα και το χρέος αρχίζουν να αυξάνονται
με γρήγορους ρυθμούς.
Τον Νοέμβριο του 2010 η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση των
ελληνικών ελλειμμάτων των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά
το έλλειμμα του 2006 τοποθετήθηκε στο 5,7% του ΑΕΠ (12,1 δισ. ευρώ), του
2007 στο 6,4% του ΑΕΠ (14,4 δισ. ευρώ), του 2008 στο 9,4% του ΑΕΠ
(22,3 δισ ευρώ) και του 2009 στο 15,4% του ΑΕΠ (36,1 δισ. ευρώ).
Αντίστοιχα αναθεωρήθηκε προς τα πάνω και το χρέος, με το χρέος του 2009
να αναθεωρείται στο 126,8% του ΑΕΠ που αντιστοιχεί σε 298 δις Ευρώ.
Η κρίσιμη περίοδος
Έχοντας διαμορφωθεί ένα δυσάρεστο κλίμα για την ελληνική οικονομία ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, που κυβερνούσε με μία μικρή πλειοψηφία 152 βουλευτών, εξαγγέλλει πρόωρες εκλογές
για τις 4 Οκτωβρίου 2009. Για την απόφασή του αυτή κατηγορήθηκε από
τους αντιπάλους του, πως με τις εκλογές είχε σκοπό να αποδράσει από την
πολύ δύσκολη κατάσταση που διαμορφωνόταν. Τις εκλογές κέρδισε το ΠΑΣΟΚ με υποσχέσεις για αυξήσεις μισθών στα όρια του πληθωρισμού και με βασικό σύνθημα το «λεφτά υπάρχουν».
Υπουργός οικονομικών ανέλαβε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου ο οποίος κλήθηκε να αντιμετωπίσει μία δραματική κατάσταση. Στις 20 Οκτωβρίου του 2009 ανακοίνωσε στο ECOFIN ότι το έλλειμμα για το 2009 θα εκτιναχτεί στο 12,5% από 6 που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση(τελικά το 2010 αναθεωρήθηκε στο 15,4%). Δύο μέρες μετά ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α-.
Παρόλα αυτά η κυβέρνηση απέφυγε να προχωρήσει άμεσα σε λήψη
μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, με σκοπό να καθησυχάσει τις αγορές.
Στο επόμενο διάστημα προχώρησε σε εφαρμογή προεκλογικών της υποσχέσεων,
όπως η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης σε κοινωνικές ομάδες με
χαμηλό εισόδημα.
Συνεπής σ’ ένα βαθμό στις προεκλογικές υποσχέσεις της κυβέρνησης, ήταν
και ο προϋπολογισμός για το 2010, που κατατέθηκε στη βουλή στις 20
Νοεμβρίου 2009, ο οποίος περιλάμβανε αυξήσεις, στα όρια του πληθωρισμού,
σε χαμηλούς μισθούς και συντάξεις. Ο προϋπολογισμός περιείχε
επίσης μέτρα μείωσης δαπανών με περιστολή κρατικής σπατάλης και
περικοπές σε λειτουργικές δαπάνες ενώ υπολόγιζε αύξηση εσόδων, κυρίως
μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.
Λίγο μετά την
κατάθεση του προϋπολογισμού υπήρξε νέα αρνητική
εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8
Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική
οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+.Με
την σειρά του ο οίκος Standard and Poor's προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου
σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της
κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές.Ακολούθησε
τρίτη υποβάθμιση της ελληνική οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτή την
φορά από τον οίκο Moody’s.
Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των
spreads,
που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21
Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300
μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010.
Πρώτο πακέτο οικονομικών μέτρων
Στα τέλη του Ιανουαρίου του 2010, ο πρωθυπουργός της χώρας βρισκόταν στο
Νταβός της
Ελβετίας για το ετήσιο
Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Στη διάρκεια του δέχτηκε έντονες πιέσεις από ξένους ηγέτες για άμεση λήψη μέτρων.
Λίγο μετά την επιστροφή του από το Νταβός, στις 9 Φεβρουαρίου η
κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα για τον δημόσιο τομέα που περιλάμβαναν πάγωμα
μισθών, περικοπές επιδομάτων 10%, περικοπές υπερωριών και οδοιπορικών.
Δεύτερο πακέτο οικονομικών μέτρων
Στο επόμενο διάστημα άρχισε να αναφέρεται έντονα το ενδεχόμενο της
χρεοκοπίας. Για την αποφυγή του ενδεχομένου η κυβέρνηση έλαβε στις 3
Μαρτίου νέα σκληρά μέτρα. Τα οικονομικά μέτρα που λήφθηκαν ήταν:
- Μείωση 30% στα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, αδείας
- Μείωση 12% σε όλα τα επιδόματα του Δημοσίου
- Μείωση 7% στις αποδοχές υπαλλήλων ΔΕΚΟ, ΟΤΑ, ΝΠΙΔ
- Αύξηση ΦΠΑ από 4,5 στο 5%, από 9 στο 10%, από 19 στο 21%
- Αύξηση 15% στον φόρο της βενζίνης
- Επιβολή επιπλέον 10% έως 30% στους (ήδη υπάρχοντες) φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.
- Επαναφορά τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα αυτοκίνητα, ακόμα και στα μικρότερου κυβισμού.
- Επέκταση των τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα ακίνητα, ακόμα και στα μικρότερα.
Μνημόνιο και τρίτο πακέτο οικονομικών μέτρων
Η Ελλάδα δεν κατάφερε να βελτιώσει την θέση της στις διεθνείς
αγορές παρά την λήψη των μέτρων, με αποτέλεσμα ενάμιση μήνα μετά να
προσφύγει στην βοήθεια του
Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της
Ευρωπαϊκής Ένωσης και της
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας,
που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. Η
ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου
από τον πρωθυπουργό ο οποίος βρισκόταν εκείνη την ημέρα στο
Καστελόριζο[1].
Η Ελλάδα προχώρησε σε υπογραφή μνημονίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ, για τα
μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός
στήριξης. Τα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό την Κυριακή 2
Μαΐου και προέβλεπαν:
- Αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με
επίδομα 500 Ευρώ σε όλους όσους έχουν αποδοχές μέχρι 3.000 Ευρώ και
πλήρης κατάργησή των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές
- Αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 Ευρώ για συντάξεις ως 2500 Ευρώ.
- Περαιτέρω περικοπή επιδομάτων 8% στα επιδόματα των δημοσίων
υπαλλήλων και 3% στους υπαλλήλους των ΔΕΚΟ όπου δεν υπάρχουν επιδόματα.
- Αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10%
σε 11% (από 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου
2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011).
- Αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά κατά 10%
- Αύξηση στις αντικειμενικές τιμές ακινήτων
- Πρόσθεση ενός επιπλέον 10% στους φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.
Επίσης, το νομοσχέδιο προέβλεπε αλλαγές στα εργασιακά με αύξηση του
ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, στο
ασφαλιστικό προέβλεπε αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των
γυναικών στον δημόσιο τομέα στα 65 χρόνια έως το τέλος του
2013 με έναρξη το
2011.
Την ανακοίνωση των μέτρων αυτών ακολούθησε
πανελλαδική απεργία
και ογκωδέστατη διαδήλωση στις 5 Μαΐου στην οποία υπήρξε άγρια
καταστολή από τις δυνάμεις τάξης και σημειώθηκαν σοβαρότατα επεισόδια. Η
μεγάλη διαδήλωση σκιάστηκε από τον θάνατο τριών ανθρώπων (ανάμεσά τους
μία έγκυος κοπέλα) από πυρκαγιά που ξέσπασε στην τράπεζα Μαρφίν επί
της Σταδίου. Τα μέτρα του μνημονίου υπερψηφίστηκαν από τη βουλή την
επόμενη μέρα, στις 6 Μαΐου. Υπέρ των μέτρων ψήφισαν 172 βουλευτές, από
τον χώρο του
ΠΑΣΟΚ και του
ΛΑΟΣ άλλα και η
Ντόρα Μπακογιάννη
από τον χώρο της ΝΔ. Από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ διαφοροποιήθηκαν και δεν
τα υπερψήφισαν τρεις βουλευτές οι οποίοι διεγράφησαν από την
κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος που απέμεινε πλέον με 157 βουλευτές.
Συνταγματικότητα
Σύμφωνα με το συνταγματολόγο καθηγητή του
Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Κασιμάτη, το "Μνημόνιο" περιλάμβανε σειρά αντισυνταγματικών διατάξεων όπως:
- η εξουσιοδότηση του Υπουργού Οικονομικών να υπογράφει εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας χωρίς την έγκριση της Βουλής (κάτι τέτοιο προκύπτει από τους νόμους Ν.3845/2010 και Ν.3847/2010)
- η παραίτηση της Ελλάδας από κάθε ασυλία σε περίπτωση αδυναμίας αποπληρωμής αυτού του δανείου ή προηγούμενων δανείων
Αυτό που κρίνει ο Γ. Κασιμάτης ως ουσιαστικά αντισυνταγματικό είναι
η δανειακή σύμβαση και όχι το μνημόνιο, κυρίως γιατί υπογράφηκε έμμεσα
χωρίς την έγκριση των 3/5 της ελληνικής Βουλής σε συνδυασμό με τους
«λεόντειους» όρους που εισάγει εις βάρος της Ελλάδας. Το ίδιο το
μνημόνιο, ακριβώς επειδή δεν αποτελεί διεθνή σύμβαση, κρίθηκε από το ΣΤΕ
συνταγματικό.
Επαναδιαπραγμάτευση τον Μάρτιο του 2011
Στις 12 Μαρτίου 2011 υπήρξε συμφωνία για μείωση του ποσοστού
δανεισμού κατά 1 ποσοστιαία μονάδα και επιμήκυνση του χρόνου απόσβεσης
στα 7.5 χρόνια.
Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015
Στις 29 Ιουνίου 2011 ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το "Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015
Πορεία προς το μεσοπρόθεσμο
Στο επόμενο διάστημα που ακολούθησε την ψήφιση του τρίτου πακέτου μέτρων και της μεγάλης
απεργίας της 5ης Μαΐου
δεν υπήρξαν καποιες άλλες σημαντικές συλλογικές αντιδράσεις. Η
κυβέρνηση προανήγγειλε μέτρα που προκάλεσαν αντιδράσεις επαγγελματικών
κλάδων, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του Φθινοπώρου.
Σημαντικότερες περιπτώσεις ήταν οι αντιδράσεις των ιδιοκτητών φορτηγών
για το άνοιγμα του επαγγέλματός τους, των ναυτεργατών για την κατάργηση
του
καμποτάζ, των υπαλλήλων των ΜΜΜ, για περικοπές στους μισθούς τους και των υπαλλήλων αρχαιολογικών χώρων για περικοπές θέσεων εργασίας.
Από το καλοκαίρι κιόλας άρχισαν να φαίνονται οι συνέπειες των μέτρων. Η
ανεργία και ο
πληθωρισμός
άρχισαν να εκτινάσσονται ενώ οι μικροεπιχειρήσεις έβλεπαν τον τζίρο
τους συνεχώς να μειώνεται με αποτέλεσμα να οδηγούνται όλο και
περισσότερες στο κλείσιμο, γεγονός που περιγραφόταν ως κύμα λουκέτων.
Στις 9 Δεκεμβρίου 2010 η κυβέρνηση κατέθεσε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο
για τα εργασιακά και τις
ΔΕΚΟ.
Το νομοσχέδιο περιλάμβανε ρυθμίσεις για υπερίσχυση των επιχειρησιακών
συμβάσεων έναντι των κλαδικών, με μόνο περιορισμό το ύψος του βασικού
μισθού της εθνικής συλλογικής σύμβασης. Θεσπίστηκε η δοκιμαστική
περίοδος εργασίας με διάρκεια 12 μηνών, στο διάστημα των οποίων η
σύμβαση μπορεί να καταγγελθεί χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση
απόλυσης. Επίσης το νομοσχέδιο έθετε πλαφόν τα 4.000 Ευρώ, στις μικτές
αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ και μείωση 10% σε αμοιβές που
ξεπερνούν τα 1.800 Ευρώ.
[42][43] Το πολυνομοσχέδιο υπερψηφίστηκε στις 15 Δεκεμβρίου από τους βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος με εξαίρεση τον βουλευτή
Βαγγέλη Παπαχρήστο,
ο οποίος διεγράφη από την κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, η οποία
απέμεινε πλέον με 156 βουλευτές.Το 2010 έκλεισε με το χρέος να αγγίζει
το 142,8% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 10,5%. Παράλληλα η οικονομία
συρρικνώθηκε 4,5%
Πηγή:
Eurostat
|
1999 |
2000 |
20011 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
2008 |
2009 |
2010 |
2011 (προβλέψεις) |
2012 (προβλέψεις) |
| € δισεκατομμύρια |
122.3 |
141 |
151.9 |
159.2 |
168 |
183.2 |
195.4 |
224.2 |
239.4 |
262.3 |
298.7 |
328.6 |
– |
– |
| % σε ποσοστό του ΑΕΠ |
94 |
103.4 |
103.7 |
101.7 |
97.4 |
98.6 |
100 |
106.1 |
105.4 |
110.7 |
127.1 |
142.8 |
157.7 ( 10.4%) |
166.1 (5.3%) |
| Ανάπτυξη |
3.4 |
4.5 |
4.2 |
3.4 |
5.9 |
4.4 |
2.3 |
5.2 |
4.3 |
1.0 |
–2.0 |
–4.5 |
–3.5 |
1.1 |
| Έλλειμμα |
– |
–3.7 |
–4.5 |
–4.8 |
–5.6 |
–7.5 |
–5.2 |
–5.7 |
–6.4 |
–9.8 |
–15.4 |
–10.5 |
–9.5 |
–9.3 |
Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ...ΜΟΝΟ ΕΚΕΙ ΛΟΓΟΔΟΤΟΥΜΕ!!!
